Düzce Üniversitesi Bartın Küre Dağları'nda Yeni Bir Bitki Türü Buldu

Bartın Üniversitesi Ulus Meslek Yüksekokulu Öğretim Görevlisi Dr. Bilge Tunçkol, Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Zeki Aytaç ve Düzce Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Necmi Aksoy, Bartın Küre Dağları’nda bilim dünyası için yeni bir bitki türü keşfetti.

  Bartın Üniversitesi Ulus Meslek Yüksekokulu Öğretim Görevlisi Dr. Bilge Tunçkol; 2017 yılında Düzce Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Programı’nda yapmış olduğu “Küre Dağları Milli Parkı'nın Bitki Toplumları ve Florası (Bartın Bölümü)” adlı doktora tez çalışmasında, Bartın ili Küre Dağları Milli Parkı’nda bilim dünyası için yeni bir bitki türünü keşfetti. Türk botanikçilerin birlikte isimlendirdiği keşfedilen yeni bitki türü; Astragalus bartinense Aytaç, Tunçkol & N. Aksoy (Bartın Geveni) adıyla dünya bilim literatürüne kazandırıldı.

Bartın Üniversitesi Ulus Meslek Yüksekokulu Öğretim Görevlisi Dr. Bilge Tunçkol, Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Zeki Aytaç, Düzce Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Necmi Aksoy ve Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi Arş. Gör. Dr. Ahter Fişne, yeni bir geven türü olan bu bitkiye, dünyada ilk defa keşfedildiği yer olan Küre Dağları’nın Bartın ilindeki yayılılışına ve yaşam alanına ithafen “Astragalus bartinense” (Bartın Geveni) adını verdiler. Ayrıca bitki, dünyanın önde gelen bilim dergilerinden “Acta Botanica Croatica” adlı dergide, bilim dünayası için yeni bir bitki türü olarak yayınladılar.

  Dr. Bilge Tunçkol; 2017 Düzce Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Mühendisliği Programı’nda Prof. Dr. Necmi Aksoy danışmanlığında yürütmüş olduğu ve TÜBİTAKTOVAG tarafından desteklen “Küre Dağları Milli Parkı'nın Bitki Toplumları ve Florası (Bartın Bölümü)” adlı proje ve tez çalışmasında, 2013-2016 yılları arasında, floristik arazi çalışmaları yaptığı sırada, otsu bitki taksonuna ait örnekler topladı.. Toplamış olduğu örnekler üzerine; ülkemizin geven (Astragalus sp.) takasonları üzerine önde gelen bilim adamlarından, Prof. Dr. Zeki Aytaç ile birlikte çalıştı. Başta Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Herbaryumu (DUOF) ile Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi Herbaryumu (GAZI) olmak üzere; ANK ve HUB gibi ulusal herbaryumlar ile RBGE, LINN, K, RAN, LD, MPU, MSB gibi uluslararası herbaryumlarda yapmış olduğu herbaryum çalışmaları sonucunda; bu yeni ostsu bitki taksonun bilim dünyası için yeni bir otsu bitki türü olduğunuğuna karar verdiler.

  Yeni bulunan bitki taksonunun betimlemesi GAZI ve DUOF Herbaryumlarında; yaprak ve tohum yüzeleri üzerine SEM mikroskobu ile morfolojik çalışmaları ise Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü’nde yapıldı. Bu bitki türü üzerine polen çalışmaları ise Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü’nde Ahter Fişne tarafından yapıldı. Bitkinin resmini ise, Hacer Mutlu Çelik çizdi. Üç yıl süren bir ekip çalışması sonucunda, bilimsel makalesi tamamlanarak yayınlandı.

  Yeni otsu bitki türü Bartın Geveni’nin (Astragalus bartinense Aytaç, Tunçkol & N. Aksoy), Baklagiller (Fabacaea) familyasından, geven ( Astragalus sp.) cinsinin, Tapinodes Bunge seksiyonuna ait olduğu biliniyor. Bu seksiyona ait üç geven taksonu bilinirken, yeni bulunan yeni tür ile bu seksiyona ait takson sayısı dörde çıktı. Bartın Geveni (Astragalus bartinense Aytaç, Tunçkol & N. Aksoy); çok gövdeli, küme şeklinde bodur, 15-30 cm boyunda çok yıllık bitkilerdir. Çiçek kurulları, beyaz ve siyah tüyerle kaplıdır. Gövde 5-15 cm uzunluğunda, tabanı çıplak üste tarafı ise seyrek tüylüdür. Tüysü yapraklar, 10-20 cm uzunluğundadır. Yaprakçıklar, 8-14 çift, 5–15 × 3–10 mm uzunluğunda; dikdörtgenimsiden tersyumurtamsı şekil çiçek sapları 10-25 cm uzunluğunda; çiçek kuruları ise silindirik 5-10 cm uzunluğunda olup, 10-30 çiçeğe sahiptir. Çiçeklerin rengi, soluk menekşe renkten mavimsi pembe renklidir. Özellikle çok yıllık, küme şeklinde, çok gövdeli bitki olması ve çiçeklerin soluk menekşe renkten mavimsi pembe renkte olması nedeniyle; park ve bahçelerde özellikle de “kaya bahçeleri” ve “yer örtücü” süs bitkisi olarak kullanım potansiyeli bulunmaktadır.

  Bu endemik bitki türü; Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) tarafından “Doğa Koruma Açısından Küresel Düzeyde Öncelikli Ekolojik Bölgeler” arasında kabul edilen ve tehlike altındaki “Karadeniz Nemli Karstik Orman” ekosistemlerinin en zengin biyolojik çeşitliliğine sahip alanlarından olan ve 2000 yılında Milli Park statüsü kazanan Küre Dağları’nın, Bartın ili sınırları içersinde, orman içi açıklıklarda ve vadi yamaçalarında bulunan kireçtaşı kayalık bölgelerdeki yaşam alanlarında yayılışını yapmaktadır.